Çocuğa sorumluluk duygusu aşılamak

 Danışmanlık verdiğim ailelerin çocukları ile ilgili en sık duyduğum şikayet "bizimkisi çok sorumsuz hocam, nasıl yapacağız?" Aslında büyük bir arzuyla, hem kendimizde hem etrafımızdakilerde olmasını istediğimiz hem de hakkında pek de bir şey bilmediğimiz sorumluluk hakkında yazmak istedim. Keyifle okumanızı dilerim.

Nedir bu sorumluluk?

En genel anlamıyla bir şeyden sorumlu olma durumu, kişinin kendi yetki alanına giren herhangi bir iş, olay ve davranışlarından çıkan sonuçlara sahip çıkabilmesi, herhangi bir şeyin sonucunu üstlenebilmesidir. Sorumlu davranış, diğer insanlara saygı göstermeyi, üzerine düşen görevleri yerine getirmeyi, disiplini ,öz kontrollü davranmayı, öz saygıyı da içerir.

Peki neden bu kadar önemlidir sorumluluk duygusu?

Aslına bakarsanız sorumluluk sahibi olmak, olgun bir insanda bulunması hedeflenen en temel özelliklerden birisidir. Sağlıklı kişilik gelişiminin oluşması ve ruh sağlığının korunması ile de yakından ilişkidir. Sorumluluk sahibi bireyler davranışlarının sonuçlarından tecrübe kazanan, yetkin ve özerk kimselerdir. Hayatlarını daha kolay planlayabilir ve daha organize davranabilirler. Bunun yanında, başladıkları işi tamamlayan ,başkalarının haklarına saygı duyan, grupla kolaylıkla işbirliği yapan, kendine güvenen , zorluklarla mücadele konusunda tutarlı tavırlar sergileyen, kurdukları ilişkiden hem kendisi tatmin olan hem de karşısındakini tatmin eden insanlara baktığımızda hepsinin tek bir ortak noktasını görürüz o da ‘’sorumluluk’’ sahibi olmalarıdır.

Sorumluluk adını verdiğimiz bu duyguyu doğuştan benliğimizde getirmiyoruz elbette. Onu zaman içerisinde , önce çevremizde yer alan ve ilk etkileşimlerimizi oluşturan ailemizde tanıyoruz daha sonra eğer uygun ortamlar sağlanırsa ufak ufak yine içimizde geliştiriyoruz ve büyütüyoruz. Yani sorumluluğu iki şekilde öğrenebiliyoruz. Bunlardan ilki etrafımızdaki sorumluluk sahibi kimseleri görerek, tanıyarak ve onları model alarak ikincisi ise uygun koşulların oluşturulması ile onu ilk elden deneyimleyerek. Dediğimiz gibi sorumluluk bir öğrenme sürecidir. Bu öğrenme sürecinin de en kritik kısmı çocukluk döneminde aile içerisinde gerçekleşir.

Çocuklarını büyütme sürecinde fazlaca titizlenen ebeveynlerimizin büyük bir kesiminde çocuklarını yetiştirirken olması arzu ettiğimizden çok daha fazla hassas davranıp çocuklarına vermeleri gereken sorumluklarını kendilerinin üstlendiğini gerçeğiyle karşılaşırız. Fazlaca iyi niyetlerden , onları korumak ve kollamak adına yapılmış bu tarz yanlış müdahaleler çocuğun sorumluluk ve öz disiplin geliştirme becerisini sekteye uğratır.

Çocuğumuz hayatı boyunca elbette çeşitli sorunlar yaşayacaktır, bu süreç oldukça doğaldır. Sorunlarını çözemediği noktada onun adına çözüm üretmek farkında olmadan çocuğumuzun sorun çözebilme becerisini geliştirememesine yol açacaktır. Bizlere düşen çocuğumuzun gelişim sürecinde uygun rehberliği sağlamak ve onun yolunu fenerlerimiz ile aydınlatmaktır. Sorumluluk eğitimi kapsamında da yaşına ve gelişimine uygun olarak uygun görev, ödev ve sorumluklar vermek çocuğumuzun ileride özgüvenli, bağımsız ve sorumluluk sahibi bir yetişkin olmasına zemin hazırlayacaktır. Aşağıda gelişim dönemlerine uygun olarak çocuğumuzun üstlenebileceği görevlerin, sorumlulukların küçük bir listesi bulunmaktadır. Dönemine uygun görevleri öncelikle kendisine model olarak, yardımla ve daha sonra da tamamen üstlenmelerine olanak vererek sorumluluk eğitimi çalışmalarınıza başlayabilirsiniz. Kolaylıklar dilerim.

Çocukların 2 Ve 4 Yaş Arası Alabilecekleri Sorumluluklar

• Sofrada tek başına yemeğini yemek

• El yüz temizliği yapabilmek

• Dişlerini fırçalamak

• Kirli kıyafetlerini sepete atmak

• Kıyafet seçimi, hazırlanacak yemek , gezmeye gidilecek yer gibi konularda karar sürecine katılmak.

• Oyuncaklarını toplamak ve korumak

• Kitap dergi ve gazeteleri yerine kaldırmak

• Tv, radyo gibi basit elektronik aletleri açıp kapatmak

• Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesine yardımcı olmak

• Alçak raflara hafif ve kırılmayacak malzemeleri yerleştirmek

• Yemek masasına peçete ve kırılmayacak malzemeleri koymak

• Varsa evcil hayvanı beslemek

Çocukların Beş Yaşında Alabileceği Sorumluluklar

• Temiz kıyafetlerini çekmeceye ya da dolaba yerleştirmek

• Üzerinden çıkardığı kıyafetleri katlayabilmek ve dolaba yerleştirmek

• Telefona gerektiği şekilde yanıt vermek

• Saçlarını taramak

• Yemeğini yedikten sonra tabağını kaldırmak

• Basit yiyeceklerin hazırlanmasına yardımcı olmak

• Oyuncaklarını toplamak

Çocukların Altı Yaşında Alabileceği Sorumluluklar

• Tek başına giyinip soyunmak

• Yanlışlıkla döktüklerini toplamak

• Evin toplanmasına yardımcı olmak

• Çiçekleri sulamak

• Sebzeleri yıkamak

• Kendi ayakkabılarını bağlamak

• Kendi ayakkabılarının temizliğini yapmak

• Evden çıkarken muslukları ve ışıkları kontrol etmek, açıksa kapatmak.

Çocukların Yedi Yaşındayken Alabilecekleri Sorumluluklar

• Çantasını hazırlamak

• Ödevlerini yapmak

• Tv izleme saatine uymak

• Harçlığını bağımsızca kullanmak

• Alışverişe ve malzemelerin taşınmasına yardım etmek

• Hava durumuna ve gidilecek yere uygun olarak giyeceklerini seçmek

Çocukların Sekiz Yaşında Alabilecekleri Sorumluluklar

• Sabahları çalar saatiyle kendi başına kalkmak

• Hatırlatmadan öz bakımını yapmak

• Yardım almadan banyo yapmak

• Odasını, dolabını, yatağını ve çalışma masasını düzenli tutmak

• Kendisine sandviç, tost gibi basit yiyecekler hazırlamak

Çocukların Dokuz Yaşında Alabilecekleri Sorumluluklar

• İlgilerini belirleyip, zamanını planlamak ve günlük programlar yapabilmek

• Ev dışı yakın yerlere gidip gelebilmek

• Evdeki bazı tamir işlerine yardımcı olmak

• Evde var ise küçük kardeşin bakımında ebeveynlerine yardımcı olmak

Çocukların On Yaşında Alabilecekleri Sorumluluklar

• Kendi yatak çarşaflarını değiştirmek

• Listedeki malzemeleri marketten almak

• Kendi randevularını takip etmek (doktor, antreman,kurs)

• Arkadaşlarını evde ağırlamak

• Kimse söylemeden belli görevleri yerine getirmek

Çocukların 11-17 Yaşında Alabilecekleri Sorumluluklar

• Kendi hakkını savunabilmek ve başkalarının haklarına saygı duymak

• Evde yardım gerektiren işler olduğunda kendi isteğiyle yardım önerisinde bulunabilmek

• Çamaşır, bulaşık makinesini çalıştırmak ve devamında yapılacak işlere yardım etmek

• Eve dönüş saatine uymak

• Evde tek başına kalabilmek

• Kendi başına ulaşım araçlarına binmek

• Bazı sosyal gruplara katılmak (izci ya da gençlik grupları)

• Bağımsız olarak kendi ödev ve çalışma programını yürütebilmek

• Para biriktirip uzun vadede almak istediklerini alabilmek.